موتور ساعت مچی قلب تپنده این ابزار دقیق است؛ قطعه‌ای حساس و پیچیده که از صدها قطعه مکانیکی کوچک تشکیل شده و با هماهنگی بی‌نظیری کار می‌کند. یکی از اساسی‌ترین نیازهای این قلب مکانیکی، روغن‌کاری صحیح موتور ساعت مچی است. این روغن‌کاری نه تنها برای روان‌سازی عملکرد چرخ‌دنده‌ها و محورهای مرکزی ضروری است، بلکه به‌شدت در کاهش اصطحکاک، جلوگیری از خوردگی قطعات فلزی، و افزایش طول عمر کلی موتور نقش دارد. در صورت عدم انجام به‌موقع این فرآیند، حتی دقیق‌ترین موتورهای مکانیکی نیز دچار فرسایش و توقف خواهند شد. روغن‌کاری در ساعت‌های کوکی، اتوماتیک و حتی کوارتزهایی که قطعات مکانیکی دارند، با درجات اهمیت متفاوت مطرح است، اما در همه موارد یک اصل حیاتی است. انتخاب نوع روغن مناسب و شناخت زمان دقیق سرویس از مهم‌ترین اقداماتی است که مالکان ساعت‌های ارزشمند باید به آن توجه کنند. اگر ساعت شما ارزش مالی یا احساسی دارد، نباید موضوع روغن‌کاری را نادیده بگیرید.
اهمیت روغن‌کاری برای انواع موتورهای ساعت
موتور مکانیکی دستی
در ساعت‌های مکانیکی دستی، بیشترین اصطکاک میان چرخ‌دنده‌ها، محورها و طبل کوک اتفاق می‌افتد. بدون روغن‌کاری موتور ساعت مچی، این اصطحکاک موجب سایش سریع قطعات و خارج شدن ساعت از تنظیم می‌شود.
موتور اتوماتیک
ساعت‌های اتوماتیک علاوه بر اجزای مکانیکی، سیستم روتور دارند که به‌طور مداوم در حرکت است. روغن‌کاری در این مدل‌ها باید با دقت بیشتری انجام شود چون فشار عملکرد دائمی روی موتور بیشتر است.
موتور کوارتز
اگرچه ساعت‌های کوارتز بیشتر الکترونیکی هستند، اما در ساختار آن‌ها چرخ‌دنده‌های مکانیکی نیز به‌کار رفته‌اند. روغن‌کاری این قطعات موجب عملکرد بی‌صدا، دقیق و کاهش مصرف باتری می‌شود.
نشانه‌های نیاز به روغن‌کاری مجدد موتور ساعت
کاهش دقت زمان‌سنجی
اولین نشانه واضح این است که ساعت زمان را دقیق نشان نمی‌دهد. عقب افتادن یا جلو رفتن غیرعادی معمولاً به‌دلیل خشک شدن روغن موتور است.
صداهای غیرطبیعی از موتور
صدای غیرمعمول یا اصطکاک در هنگام کوک کردن یا حرکت عقربه‌ها، نشان‌دهنده نیاز فوری به روغن‌کاری موتور ساعت مچی است.
گیر کردن عقربه‌ها یا توقف کامل
وقتی عقربه‌ها به‌طور کامل متوقف می‌شوند یا حرکت آن‌ها با سکته‌های مکانیکی همراه است، موتور احتمالاً بدون روغن مانده یا گرد و غبار وارد سیستم شده است.
هر چند وقت یک‌بار باید موتور ساعت روغن‌کاری شود؟
برای ساعت‌های مکانیکی و اتوماتیک، به‌طور متوسط هر ۳ تا ۵ سال یک‌بار نیاز به روغن‌کاری تخصصی وجود دارد. در ساعت‌های کوارتز این بازه ممکن است طولانی‌تر باشد، اما توصیه می‌شود هر ۵ سال یک‌بار توسط متخصص بررسی شوند. عواملی مانند رطوبت، دمای محیط، میزان استفاده و کیفیت اولیه ساخت، این بازه را کوتاه‌تر یا بلندتر می‌کنند.
چه نوع روغنی برای موتور ساعت مناسب است؟
روغن‌های مصنوعی مخصوص ساعت‌سازی
بیشتر برندهای معتبر از روغن‌های مصنوعی سبک با ویسکوزیته دقیق استفاده می‌کنند. این روغن‌ها در برابر تبخیر مقاوم‌اند و در دماهای مختلف کارایی خود را حفظ می‌کنند.
روغن‌های طبیعی (غیرمجاز)
استفاده از روغن‌های طبیعی مانند روغن ماشین یا روغن گیاهی در موتور ساعت ممنوع است. این مواد باعث چسبندگی، اکسیداسیون سریع و تخریب قطعات فلزی می‌شوند.
برندهای تخصصی روغن ساعت‌سازی
در میان برندهای جهانی، برندهایی مثل Moebius، Novostar و Bergeon جزو پرکاربردترین برندها برای روغن‌کاری موتور ساعت مچی هستند که در ویکی ساعت نیز موجود است. این روغن‌ها در حجم‌های میلی‌لیتری و با درجه‌بندی ویسکوزیته عرضه می‌شوند و مناسب‌ترین گزینه برای تعمیرکاران حرفه‌ای هستند.
مراحل تخصصی روغن‌کاری موتور ساعت
۱– باز کردن قاب و جداسازی موتور از بدنه ساعت
۲– بررسی کامل قطعات برای تشخیص پوسیدگی یا آسیب احتمالی
۳– تمیز کردن موتور با دستگاه اولتراسونیک یا قلم‌موی مخصوص
۴– استفاده از روغن مخصوص در نقاط تماس مشخص‌شده توسط دیاگرام فنی
۵– تست نهایی عملکرد موتور روی دستگاه تایم‌گراف
مقایسه عملکرد ساعت قبل و بعد از روغن‌کاری
| وضعیت | قبل از روغن‌کاری | بعد از روغن‌کاری |
|---|---|---|
| دقت زمانی | ±30 ثانیه در روز | ±5 ثانیه در روز |
| صدای موتور | خشک و سایش‌دار | روان و بی‌صدا |
| عمر مفید قطعات | کاهش چشمگیر | افزایش طول عمر |
| مصرف باتری (در کوارتز) | بیشتر از حد معمول | نرمال و بهینه |
چرا نباید روغن‌کاری را خودتان انجام دهید؟
روغن‌کاری، برخلاف تصور، یک فرآیند فوق‌تخصصی است. حتی یک قطره روغن اضافه یا کمتر از حد می‌تواند آسیب جدی به قطعات حساس وارد کند. همچنین، باز کردن غیرحرفه‌ای قاب ساعت ممکن است باعث خرابی چرخ‌دنده‌ها، فنر کوک یا شیشه پشت قاب شود. از این رو، پیشنهاد می‌شود از متخصصان و مراکز مجاز مانند خدمات فنی ویکی ساعت کمک بگیرید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
آیا روغن‌کاری موتور ساعت بر قیمت آن تأثیر دارد؟
بله، یک ساعت مکانیکی یا اتوماتیک که روغن‌کاری منظم و اصولی شده باشد، در بازار دست‌دوم قیمت بالاتری دارد. چون این اقدام نشان‌دهنده نگهداری صحیح و جلوگیری از استهلاک است. برعکس، ساعت‌هایی که بدون سرویس باقی مانده‌اند، حتی با برند مطرح، ارزش کمتری دارند.
بهترین زمان سال برای سرویس روغن موتور ساعت
فصل تابستان و بهار به دلیل رطوبت کمتر و ثبات دمایی، زمان ایده‌آل‌تری برای انجام روغن‌کاری موتور ساعت مچی هستند. در زمستان، به‌خصوص در مناطق سردسیر، روغن‌کاری نیازمند تنظیم دقیق‌تر ویسکوزیته است که فقط توسط متخصص حرفه‌ای قابل انجام است.
آیا ساعت‌های جدید نیاز به روغن‌کاری دارند؟
بله، حتی ساعت‌های نو نیز پس از چند سال استفاده اولیه نیازمند بازبینی و روغن‌کاری مجدد هستند. بسیاری از تولیدکنندگان توصیه می‌کنند که ساعت در ۵ سال اول بدون دست‌کاری استفاده شود، اما بعد از آن برای حفظ عملکرد بهینه نیازمند روغن‌کاری موتور ساعت مچی است.
خرید روغن مناسب برای تعمیرکاران حرفه‌ای
اگر در حوزه تعمیرات ساعت فعال هستید یا به‌صورت تخصصی روی سرویس ساعت‌های لوکس کار می‌کنید، باید حتماً از روغن‌های دارای تأییدیه جهانی استفاده کنید. در ویکی ساعت مجموعه‌ای از روغن‌های حرفه‌ای برندهای تخصصی، به‌صورت پلمپ و اورجینال موجود است که می‌توانید با خیال راحت تهیه کنید.
پرسش‌های متداول
آیا می‌توانم خودم موتور ساعت را روغن‌کاری کنم؟
خیر، روغن‌کاری نیاز به ابزار دقیق و تخصص بالا دارد. اقدام غیرحرفه‌ای ممکن است باعث آسیب جدی شود.
چه زمانی باید ساعت را برای روغن‌کاری ببرم؟
هر ۳ تا ۵ سال یک‌بار، یا زمانی که ساعت دقت خود را از دست می‌دهد یا صدای ناهنجار دارد.
بهترین روغن برای موتور ساعت کدام است؟
روغن‌های ساخت برندهای Moebius یا Bergeon با ویسکوزیته کنترل‌شده بهترین انتخاب هستند که در ویکی ساعت موجود است.
